حس مصالح و تاثیر آن در حس فضا ارائه الگوی به کارگیری مصالح در مزارها و مقبره ها

معماری دارای فضاهایی متفاوت می¬باشد که هر فضا حسی را به کاربر القا می¬کند. تعاریف متفاوتی از فضا در دیدگاه¬های مختلف وجود دارد. عوامل زیادی در حس فضا تاثیرگذار هستند، از جمله: شکل، سطح، رنگ و ماده ، که هریک به طریقی و با کیفیات متفاوت بر حس فضا تأثیر می¬گذازرند. ماده یکی از مهمترین عوامل موثر بر حس فضا می¬باشد. ماده و مصالح از دیرباز تاکنون در نظریات و بینش دانشمندان و نظریه-پردازان تأثیرگذار بوده و برای شاعران و عرفا منبع الهام بوده¬است و هریک به طریقی و از دیدگاه خود ماده را تعریف کرده¬اند. اکثر قریب به اتفاق اندیشمندان معتقد به روح ماده (حس مصالح) می¬باشند و آنرا در شعرها و مکتوبات خود بیان کرده¬اند و به تبیین ماده و روح ماده (حس مصالح) پرداخته¬اند و هریک به ابعاد مختلفی از ماده اشاره کرده¬اند. نحوه ادراک ماده با حواس مختلف، متفاوت است و هرکدام از آنان کیفیات خاص خود را در درک ماده دارند، از جمله تأثیر روح ماده بر هریک از حواس پنج¬گانه را می¬توان خود اثباتی بر حس مصالح دانست. گذشتگان در دیدگاه فتوت نحوه تعامل با ماده (مصالح) را بیان و ترتیبات خاصی را برای آن قرار داده¬اند. ماده در معماری از این دیدگاه دارای مراتب خاص خود می¬باشد و کنار همنشینی مصالح (ماده) اصولی دارد که به بیان آن پرداخته¬ایم. تنوع مصالح در مزارها و مقبره¬ها از هر بنای دیگر اسلامی (و حتی غیر اسلامی) بیشتر می¬باشد و با توجه به انواع مزارها و مقبره¬ها که دارای سه دسته جمالی، جلالی و جمالی-جلالی هستند، در هریک با توجه به این کیفیات از مصالح جمالی¬تر در فضاهای جمالی مانند طلا و فلزات فاخر در ضریح و مصالح جلالی¬تر همچون خشت، آجر و آهن زبر در فضاهای جلالی¬تر استفاده شده است. در این پژوهش با بررسی سه گروه جهانی، کشوری و منطقه¬ای از حرم امامان و امامزادگان که دارای کیفیات جمالی و جلالی مختلف فضایی و مصالحی می¬باشند و با بررسی مشی گذشتگان در دیدگاه فتوت و اخوت، به نتایج و الگوهایی برای استفاده از مصالح در هر فضا متناسب با کیفیات جمالی و جلالی آن دست می¬یابیم.